سیر تکوین غدیریه سرایی در شعر فارسی

وقایع مهم تاریخی، تأثیری عمیق و ماندگار بر ادبیات می گذارند و تأثیر برخی از آن ها چنان است که موجب ایجاد نوع ادبی خاص خود می شوند. یکی از شاخص ترین وقایع از این قبیل، واقعۀ تاریخی و تاریخ ساز غدیر خم است که نبوّت انبیا را به ولایت امامان(ع) پیوند زد و فرایند دیرپای نبوّت را به اتمام و اکمال و به غایت خویش رسانید. واقعۀ غدیر خم و ولایت حضرت علی(ع) از نخستین ادوار شکل گیری ادبیات فارسی نو که به طور معمول به اختصار، ادبیات فارسی خوانده می شود، در آثار شاعران و نویسندگان پارسی گو وارد شد و به سرعت، نوعی ادبی ویژۀ خویش را پدید آورد که از آن در صورت وسیعش با عنوان شعر علوی و در حالت خاص ترش با عنوان غدیریه یاد می شود. تأثیر واقعۀ غدیر خم بر شعر فارسی چنان سریع و عمیق بود که پیشگامان شعر پارسی از قبیل کسایی مروزی، در عین حال پیشگامان شعر غدیریه نیز هستند و برخی از نخستین شاعران پارسی گو که بر دیگر ادیان بودند از قبیل دقیقی نیز به این واقعه توجه کرده و آن را در شعر خویش یاد کرده اند. نظر به اهمیت فوق العادۀ واقعۀ غدیر خم در شعر پارسی برآنیم که در این مقاله با جست وجوی نمونه های شعر غدیریه با روش تحلیلی- توصیفی به ترسیم خط سیر تکوینی این نوع شعری در چهار مرحلۀ عصر خراسانی، عصر عراقی، عصر حرکت به سوی یک پارچگی و عصر یک پارچگی بپردازیم.